Twister, de blockbuster van regisseur Jan de Bont uit 1996 veroverde met zijn intense plot en bijzondere visuele effecten een speciaal plekje in het hart van veel bioscoopbezoekers. Voor tal van stormjagers die vandaag nog steeds actief zijn, was Twister zelfs een heuse inspiratiebron. Toch bevat de entertainende film ook een wervelwind aan onjuistheden, halve waarheden en mythes. We bespreken ze graag eens vanuit onze eigen chase-ervaringen.
Ontstaan en gedrag van tornado's
We beginnen bij de tornado's zelf. Hoewel wervelwinden vanzelfsprekend het hoofdthema zijn, valt ook niet te ontkennen dat de film net hier het meest tekortschiet. In Twister ontstaan tornado's vaak pijlsnel en met sprekend gemak uit een egale wolkenbasis zonder wallcloud of zelfs maar enige structuur.
Maar behalve het ontstaan van de filmtornado’s doet ook hun gedrag wenkbrauwen fronsen: vaak draaien en keren ze alle richtingen uit, hoe onvoorspelbaarder hoe liever. We begrijpen best dat dit cinematografisch interessanter is, maar het had niet misstaan om het gedrag van windhozen net iets realistischer weer te geven. Tegelijk blijft het wel bijzonder indrukwekkend om te zien hoe men in 1996 al zeer mooie close-ups van de vernietigende kracht van tornado's kon maken.
Grootte en intensiteit tornado's
Wat we zeker kunnen smaken, is dat de kracht van de tornado’s toeneemt naarmate de film vordert. We beginnen met een mooie, rustige tornado die over de open vlakte trekt en eindigen met een absoluut monster dat hele dorpen verwoest.
Toch wordt de werkelijkheid ook hier behoorlijk ruim geïnterpreteerd. Het is mooi dat de film probeert om de Fujita-schaal uit te leggen en daar ook best goed in slaagt, enige dramatisering van de F5 daargelaten. Maar diezelfde schaal correct toepassen op de tornado's die de hoofdpersonages achterna jagen: daar loopt het dan weer fout.
Vandaag zou je ook kunnen opmerken dat in Twister de F-schaal wordt gebruikt in plaats van de EF-schaal. Dat valt echter eenvoudig te verklaren: de film werd in 1996 gedraaid, terwijl de EF-schaal pas sinds 2007 in gebruik is.
Stormjagen
De film weet wel heel mooi het leven van een stormjager weer te geven. Al vroeg in de film leren we twee chaseteams kennen. Het eerste team lijkt een allegaartje van enthousiaste maar niet bijster professionele stormjagers, terwijl het tweede team als hyperprofessioneel en bijzonder goed uitgerust wordt neergezet.
Het team dat de hoofdrol in deze film krijgt, illustreert op een mooie maar ietwat stereotype wijze de verschillende soorten stormjagers: teamleiders, wetenschappers, navigatoren, meteorologen, enthousiastelingen, fotografen, enzovoort.
In Twister zeggen verschillende personages dat dit het leven is waar stormchasers voor kiezen, iets wat we wel volmondig kunnen bevestigen. Stormjagen is natuurlijk een ietwat ongewone keuze, een niet zo voor de hand liggende hobby … maar wel eentje waar elke chaser voor leeft en vol passie het beste van zichzelf geeft.
Zijn de filmpersonages soms een beetje karikaturaal, dan zijn de voertuigen dat zeker ook: in werkelijkheid gebruiken we meestal gewone personenwagens om te stormchasen, terwijl de filmpersonages een bont allegaartje van speciaal uitgeruste voertuigen (en zelfs een campervan!) gebruiken.
Waar we echter fundamentele bezwaren tegen hebben, zijn de veel te grote risico’s die de personages nemen om hun doel te bereiken. Verantwoordelijke, zichzelf respecterende stormjagers pakken het veel rustiger en veiliger aan. Een echt struikelblok is bijvoorbeeld de scène waarbij de hoofdpersonages zich in het pad van een tornado bevinden en dan maar dekking zoeken onder een brug: in werkelijkheid is dit een van de grootste - en meest levensgevaarlijke - fouten die je kunt maken.
In tegenstelling tot wat Twister soms doet uitschijnen, benaderen echte stormjagers tornado's dus met het grootste respect en ze volgen strikte veiligheidsprotocollen om de gevaren tot een absoluut minimum te beperken. Daarom vermijden chasers doorgaans gevaarlijke weersomstandigheden en rechtstreeks contact met tornado's.
Meteorologische terminologie
Om het gebruik van de meteorologische terminologie te beoordelen, moeten we een onderscheid maken tussen het woordgebruik tijdens het chasen zelf en het woordgebruik tussen de actiescènes door.
Het valt op dat tijdens de rustige momenten heel wat termen eigenlijk correct worden gebruikt, waarvoor onze felicitaties aan de raadgevers voor deze film. Termen zoals ‘lifted index’, ‘mesonet’ en zelfs ‘vertical integrated liquid’ worden niet alleen correct gebruikt, maar de toegepaste schalen zijn ook realistisch.
Maar dan volgen de tornadoscènes en gaat het helemaal mis.
Plots blijkt atmosferische onstabiliteit een oorzaak die het pad van een tornado kan veranderen. Op een bepaald moment bevinden zich twee tornado's boven een waterpartij, waarvan er eentje dan nog eens op miraculeuze wijze in twee stuks splitst. Op dat moment zeggen de stormjagers dat “ze zich in de kern bevinden”, terwijl er van enige regen of hagel nauwelijks sprake is. Het beruchte beeld van een voorbijvliegende koe volgt als kers op de taart.
Iets later zijn de stormjagers in paniek omdat ze naar eigen zeggen “in de flanking line zitten”. Hoewel die term echt bestaat, is het uit meteorologisch oogpunt absoluut onmogelijk dat ze zich zelfs maar in de buurt van die flanking line zouden bevinden.
Aan de hand van hoe hard en in welke richting de stijgstroom van een onweer gekanteld is, blijkt het hoofdpersonage vervolgens ook nog eens het pad van een tornado te kunnen voorspellen. Niet dus.
Dorothy, de tornadosensor
In Twister maken de personages gebruik van een apparaat, ‘Dorothy’ genaamd. Dorothy werd ontworpen om in het pad van een tornado geplaatst te worden en vervolgens sensoren vrij te geven om atmosferische waarden binnenin de tornado te kunnen meten. Het idee om tornado's te bestuderen met instrumenten is valabel, maar de weergave en het gebruik van Dorothy in de film is eerder fictie dan feit.
Toch was deze filmuitvinding ongetwijfeld de inspiratiebron voor echte experimenten later. Niet zonder succes overigens, want chasereferenties zoals Tim Samaras en Reed Timmer slaagden er elk op hun eigen manier in om meetinstrumenten in het pad van tornado’s te krijgen. De praktische uitwerking van Dorothy was dus fictie, maar het fundamentele idee erachter bleek later wel realistisch te zijn.
Conclusie
Twister geeft een opwindende en vermakelijke inkijk in de wereld van tornado's en stormjagen, maar de film ruilt wetenschappelijke nauwkeurigheid in voor cinematografisch spektakel. Met een beetje wetenschappelijke kennis van tornado's kunnen kijkers genieten van een wervelende film, terwijl ze ook zullen merken dat er behoorlijk wat creatieve vrijheden werden genomen op meteorologisch gebied.
Deze bijzonder entertainende cultfilm is dan ook een mooi voorbeeld van het feit dat wetenschappelijke feiten in het filmuniversum soms plaats moeten maken voor de magie van het verhaal.